Hasan-ı Basri Medine'de doğmuş, Müminlerin annesi Ümmü Seleme'nin gözetimi altında büyümüş, ilmi, irfanı ve hikmetiyle hem Arabin hem Acemin saygınlığını kazanmış bir şahsiyet olarak kendinden sonraki tüm Müslümanlar için de örnekliğini sürdürmüştür. Müslümanlar arasında dinin anlaşılması ve yorumlanması bağlamında ortaya çıkan tüm itikadî, fikhî ve tasavvufî yorumların başlıca kurucu şahsiyetlerinden biri olarak kabul edilmiştir. Kelam, Fıkıh, Hadis ve Tefsir gibi temel İslamî ilimlerin oluşmasında tabiin neslinin efendisi olarak şöhret bulmuş Basralı Hasan bu ilimlerin oluşumunda ve ilk referans kaynak olmada öncü bir rol oynamıştır.
Hicri II. asırdan sonra sistemleşen ve bağımsız birer ilmi disiplin olan tüm bilim dallarının meşruiyet kaynağı olmuştur. Müslüman toplumun birlik ve beraberliğini korumayı kendisi için davanın büyüğü olarak tanımlayan, siyasi kargaşalardan uzak duran ama yöneticilerin hatalarına karşı eleştirilerini dile getirmekten çekinmeyen, zühd ve takvayı dünyalığa önceleyen bir âlim olarak bu ilkelerinin mücadelesini vermiştir.
Basrali Hasan hakkındaki bu çalışmamızda hem klasik hem de modern dönem araştırmaları göz önünde bulundurarak; Hasan Basri'nin Hayatı ve Kimliği, İslami İlimlere Etkisi ve Katkısı, Siyasi Paradigması: Sivil İtaatsizlik ve Pasif Muhalefet, İtikatta Orta Yol ve Vasat Ümmet Anlayışı ana başlıklarından oluşan bir ilmi biyografi denemesi yapmaya çalıştık.
Yazar
Prof. Dr. Ramazan Yıldırım